Đường cong lợi suất đang được “bình thường hoá”, nhưng tại sao đây lại là dấu hiệu cho một rủi ro lớn?

Một trong những yếu tố dự đoán suy thoái kinh tế được Phố Wall yêu thích - đường cong lợi suất đảo ngược - đang ngày càng ít đảo ngược hơn, nói cách khác, nó đang được bình thường hoá. Nhưng đó lại không thực sự là tin tốt cho nhà đầu tư. Vậy làm thế nào mà việc đảo ngược một tín hiệu cảnh báo khủng hoảng lại gây ra rủi ro cho thị trường? Chúng ta cùng tìm hiểu ngay sau đây.

Kể từ tháng 7 năm 2022, biểu đồ thể hiện lãi suất của trái phiếu Mỹ với các kỳ hạn khác nhau đã dốc xuống, với lợi suất trái phiếu ngắn hạn vượt quá lãi suất của trái phiếu dài hạn, hiện tượng còn được biết với cái tên: đảo ngược đường cong lợi suất.

Thông thường, lợi suất trái phiếu ngắn hạn sẽ thấp hơn trong dài hạn bởi nhìn chung sẽ có nhiều lạm phát và sự không chắc chắn trong dài hạn hơn là trong ngắn hạn, vì vậy các nhà đầu tư trái phiếu có xu hướng yêu cầu lợi suất cao hơn đối với các khoản vay dài hạn hơn.

Nhưng trong 15 tháng qua, các nhà đầu tư đã định giá lãi suất và rủi ro kinh tế cao hơn trong ngắn hạn, khiến lợi suất trái phiếu ngắn hạn cao hơn dài hạn và đảo ngược đường cong. Trong lịch sử, đây là một chỉ báo suy thoái đáng tin cậy – đường cong lợi suất đảo ngược đã xuất hiện trước mọi cuộc suy thoái ở Mỹ kể từ những năm 1950. Theo Dữ liệu Thị trường Dow Jones, sự đảo ngược của lợi suất trái phiếu 2 năm và 10 năm - cặp lợi suất được trích dẫn phổ biến nhất - đã xảy ra trước các cuộc suy thoái ít nhất là 7 tháng hoặc nhiều nhất là 2 năm.

Đầu tháng 7, lãi suất 2 năm đã vượt lãi suất 10 năm gầm 1,1%. Đây là mức chênh lệch lớn nhất giữa hai loại lợi suất kể từ đầu tháng 3, sau sự phá sản của ngân hàng SVB, và gần với mức được thấy lần cuối vào những năm 1970 và 1980.




Ở hiện tại, vào tuần thứ hai của tháng 10, mức chênh lệch lợi suất đã giảm xuống còn 0,29%, với lợi suất trái phiếu 2 năm là 5,07% và lãi suất 10 năm là 4,78%. Ở các cặp lợi suất khác, hiện tượng đảo ngược đã không còn, với lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm là 4,94%, cao hơn lợi suất 3, 5 và 10 năm.

Câu hỏi tiếp theo cần trả lời là đường cong lợi suất được bình thường hoá như thế nào? Điều đó có thể xảy ra theo hai cách:

• Hoặc là lợi suất kỳ hạn 2 năm giảm nhanh hơn lợi suất 10 năm
• Hoặc lợi suất kỳ hạn 10 năm tăng nhanh hơn lợi suất kỳ hạn 2 năm

Cả hai mô hình đều dẫn đến đường cong lợi suất dốc hơn. Trong đó mô hình đầu được gọi là động lực tăng độ dốc (bull steepener), còn cái sau được gọi là động lực giảm độ dốc (bear stepener) - thứ được cho là đáng ngại hơn nhiều.




Trong kịch bản bull steepener, thị trường định giá việc FED sắp hạ lãi suất, khiến lợi suất ngắn hạn giảm mạnh, điều thường xảy ra ngay trước thời kỳ suy thoái.

Ngược lại, trong kịch bản bear steepener (điều đang xảy ra ở hiện tại) được thúc đẩy bởi khả năng phục hồi liên tục của nền kinh tế và thị trường lao động—đẩy lợi suất dài hạn lên cao khi các nhà đầu tư định giá theo quan điểm lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (mặc dù việc thắt chặt định lượng đang diễn ra của Fed và đợt phát hành trái phiếu Kho bạc cũng đóng một vai trò nào đó). Điều đó có nghĩa là các điều kiện tài chính đã hạn chế hơn, lãi suất cao hơn đối với người đi vay và có mức độ cạnh tranh cao hơn với các tài sản khác như cổ phiếu. Những điều đó làm tăng nguy cơ thị trường lao động yếu hơn và suy thoái kinh tế.

Tan Kai Xian, nhà phân tích Hoa Kỳ tại Gavekal Research, viết: “Tác động tổng thể của đợt giảm này sẽ là làm tăng chi phí lãi vay ròng của các công ty phi tài chính Hoa Kỳ. Tại thời điểm mang tính chu kỳ như vậy, chi phí lãi vay ròng cao hơn sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của các công ty Hoa Kỳ, thúc đẩy các công ty sa thải công nhân.”

Các cá nhân và doanh nghiệp có xu hướng vay dài hạn - ví dụ như khoản thế chấp 30 năm hoặc trái phiếu doanh nghiệp 10 năm - trong khi giữ tiền mặt dưới dạng các công cụ ngắn hạn. Vì vậy, xu hướng giảm giá mạnh có nghĩa là chi phí lãi vay của họ tăng nhanh hơn lợi nhuận từ các khoản tương đương tiền, làm tăng chi phí lãi vay ròng. Đó là lực cản đối với nền kinh tế.




Và cũng cần lưu ý rằng kịch bản bear steepener là hiếm thấy hơn nhiều so với bull steepener.

Jonas Goltermann, phó giám đốc kinh tế thị trường tại Capital Economics, cho biết: “Thông thường, bear steepener xảy ra khi bắt đầu một chu kỳ kinh tế, khi tốc độ tăng trưởng đang tăng lên. Khi đường cong lợi suất dốc lên trong khi đã đảo ngược (như hiện tại), nó thường ở gần hoặc lúc bắt đầu một cuộc suy thoái. Nói chung, kéo theo đó là sự sụt giảm đáng kể về lợi suất trái phiếu chính phủ dài hạn cũng như các chỉ số chứng khoán.”

Nói cách khác, hiện tượng bear steepener này vẫn có thể chuyển thành bull steepener nếu nỗi lo suy thoái kinh tế làm tăng nhu cầu mua trái phiếu kho bạc dài hạn của Phố Wall và thúc đẩy Fed cắt giảm lãi suất ngắn hạn. Điều đó sẽ không xảy ra nếu không có một số tổn thương về kinh tế và thị trường chứng khoán.